Các nhà khoa học phát hiện những vết sọc đen dài trên bề mặt sao Hỏa có thể không phải do nước chảy, mà là kết quả của gió và bụi. Bí ẩn hàng thập kỷ đang dần được hé lộ.
Từ những năm 1970, sứ mệnh Viking của NASA đã ghi lại hình ảnh những vết sọc đen dài ngoằng uốn lượn trên các sườn dốc của sao Hỏa. Một số vết kéo dài hàng trăm mét, nổi bật trên nền bụi đỏ đặc trưng của hành tinh. Trong khi vài vết tồn tại hàng thập kỷ, những vết khác, được gọi là “vết sọc lặp lại trên sườn dốc”, xuất hiện rồi biến mất chỉ trong một mùa.
Những vết sọc này từ lâu là chủ đề tranh luận sôi nổi trong giới khoa học. Trên một hành tinh khô cằn, với nhiệt độ hiếm khi vượt qua điểm đóng băng của nước, chúng từng được xem là bằng chứng hấp dẫn về sự tồn tại của nước lỏng. Giả thuyết phổ biến cho rằng nước mặn từ các nguồn ngầm, như băng chôn vùi hoặc tầng chứa nước, có thể rỉ ra và chảy tạm thời trên bề mặt lạnh giá. Tuy nhiên, nghiên cứu mới cho thấy mọi chuyện có thể hoàn toàn khác.
Nghiên cứu mới: Gió và bụi là thủ phạm
Ông Adomas Valantinas, nhà nghiên cứu sau tiến sĩ tại Đại học Brown, chia sẻ: “Nghiên cứu sao Hỏa tập trung vào các quá trình hiện đại, bao gồm khả năng có nước lỏng trên bề mặt. Nhưng chúng tôi không tìm thấy bằng chứng về nước. Mô hình của chúng tôi nghiêng về các quá trình khô”.
Sử dụng công nghệ máy học, nhóm của ông Valantinas đã phân tích hơn 86.000 hình ảnh vệ tinh độ phân giải cao về các vết sọc trên sao Hỏa. Họ tạo ra bản đồ toàn cầu đầu tiên, ghi nhận hơn 500.000 đặc điểm riêng lẻ trên bề mặt hành tinh. Ông Valentin Bickel, nhà nghiên cứu tại Đại học Bern, giải thích: “Bản đồ này cho phép chúng tôi so sánh với các dữ liệu về nhiệt độ, tốc độ gió, độ ẩm, hoạt động lở đá và các yếu tố khác để tìm mối liên hệ”.
Không phải nước, mà là lở bụi
Kết quả phân tích cho thấy các vết sọc và vết sọc lặp lại không xuất hiện ở những nơi có dấu hiệu của nước lỏng hoặc sương giá, như các sườn dốc hướng theo hướng cụ thể, có biến động nhiệt độ lớn hay độ ẩm cao. Thay vào đó, chúng phổ biến hơn ở các khu vực có gió mạnh và hoạt động bụi dày đặc.
Các nhà khoa học kết luận rằng những vết sọc này hình thành khi lớp bụi mịn mỏng trượt xuống các sườn dốc. Nguyên nhân gây ra các vụ lở bụi có thể khác nhau. Các vết sọc thường xuất hiện gần các hố va chạm mới, nơi chấn động từ vụ va chạm làm bụi lỏng ra. Trong khi đó, vết sọc lặp lại thường thấy ở khu vực có lốc bụi hoặc đá lở thường xuyên. “Không phải nước chảy, mà là bụi trượt tạo nên những vệt đen này”, nhóm nghiên cứu nhấn mạnh.
Ý nghĩa cho hành trình khám phá sao Hỏa
Việc hiểu rõ cách các vết sọc trên sao Hỏa hình thành đóng vai trò quan trọng trong việc giải mã bí ẩn của hành tinh đỏ và định hướng các sứ mệnh khám phá tương lai. Bằng cách sử dụng dữ liệu lớn từ vệ tinh, các nhà khoa học có thể loại bỏ một số giả thuyết mà không cần gửi tàu thăm dò tốn kém xuống bề mặt.
Phương pháp này giúp các sứ mệnh tương lai tập trung vào những địa điểm tiềm năng nhất, đưa nhân loại tiến gần hơn đến câu trả lời liệu sao Hỏa từng có sự sống. Đồng thời, nó cũng đảm bảo chúng ta bảo vệ môi trường mong manh của hành tinh khi các tàu vũ trụ thâm nhập sâu hơn vào không gian.
Nghiên cứu, được công bố ngày 19/5 trên tạp chí Nature Communications, đánh dấu bước ngoặt trong việc làm sáng tỏ bí ẩn về các vết sọc trên sao Hỏa, đồng thời nhắc nhở rằng hành tinh đỏ vẫn còn nhiều điều bất ngờ chờ chúng ta khám phá.