Mark Zuckerberg muốn dùng AI để tạo ra những người bạn ảo. Nhưng liệu AI có thể thay thế tình bạn thật sự? Bài viết phân tích vì sao ý tưởng này chưa đúng với bản chất của cả AI lẫn tình bạn.
Tình bạn và tham vọng của Zuckerberg
Tình bạn là một phần không thể thiếu trong cuộc sống. Dù phức tạp và đôi khi rối rắm, tình bạn thật sự mang lại giá trị sâu sắc. Triết gia Aristotle từng nói: “Không ai muốn sống mà không có bạn bè, dù họ sở hữu mọi thứ khác”. Tuy nhiên, CEO Meta Mark Zuckerberg lại đề xuất một giải pháp mới: xây dựng bạn bè bằng AI.
Trong một podcast với Dwarkesh Patel, Zuckerberg chia sẻ rằng nhiều người thích trò chuyện với chatbot Meta AI về cuộc sống cá nhân. Ông tin rằng khi AI ngày càng hiểu người dùng, nó sẽ trở thành “một lựa chọn hấp dẫn”. Ý tưởng này xuất phát từ thực tế rằng nhiều người Mỹ hiện nay thiếu bạn bè thân thiết. Tuy nhiên, liệu một cuộc trò chuyện thú vị với AI có thể được gọi là tình bạn?
AI không phải là bạn
AI là một công cụ, dù mạnh mẽ và đôi khi ấn tượng, nhưng vẫn chỉ là công cụ. Nó giống như chức năng gợi ý tin nhắn trên điện thoại hay một con dao đa năng. AI không có suy nghĩ, cảm xúc hay ý thức. Nó chỉ phản hồi dựa trên dữ liệu và thuật toán. “AI giống như một con vẹt robot, lặp lại thông tin từ internet thay vì bắt chước giọng nói của bạn”, tác giả Eric Hal Schwartz ví von.
Tình bạn thật sự không chỉ là sự hỗ trợ vô điều kiện. Nếu bạn nhắn tin cho một người bạn và họ trả lời dựa trên ma trận xác suất, đó không phải là tình bạn. AI có thể phản hồi mượt mà, nhưng đó chỉ là biểu diễn, không phải kết nối thật sự. Ở mức tốt nhất, AI giống như một chú cá cảnh hoặc một món đồ chơi Tamagotchi: bạn có thể gửi gắm cảm xúc, nhưng nó không thực sự quan tâm đến bạn.
AI và liệu pháp tâm lý
Zuckerberg cũng đề xuất ý tưởng dùng AI thay thế nhà trị liệu tâm lý. Trong một podcast với Ben Thompson, ông cho rằng AI có thể hỗ trợ những người không đủ khả năng chi trả cho trị liệu chuyên nghiệp. Ý tưởng này không hẳn là xấu, đặc biệt trong bối cảnh khủng hoảng sức khỏe tâm thần, khi nhu cầu vượt xa nguồn cung.
Một số ứng dụng chăm sóc sức khỏe tâm thần dựa trên chatbot đã cho thấy tiềm năng. Tuy nhiên, nhà trị liệu thực thụ không chỉ dựa vào lời nói hay cảm xúc rõ ràng. Họ nhận ra những điều không được nói ra, như một nụ cười che giấu sự suy sụp. “Nhà trị liệu được ràng buộc bởi đạo đức, điều mà không phần mềm nào có thể sánh bằng”, Schwartz nhấn mạnh. Hơn nữa, việc một công ty mạng xã hội như Meta muốn cung cấp dịch vụ tâm lý là điều đáng lo ngại, khi chính sản phẩm của họ bị liên kết với vấn đề sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên.
Giới hạn của AI trong kết nối con người
AI có thể hỗ trợ trong nhiều lĩnh vực, từ giáo dục, dịch vụ khách hàng đến hỗ trợ trị liệu. Nhưng nó không thể thay thế mối quan hệ con người. Tình bạn thật sự đòi hỏi sự chân thành, đôi khi lộn xộn và không hoàn hảo. AI, dù thông minh đến đâu, cũng chỉ cung cấp sự thoải mái giả tạo, luôn đồng ý với bạn mà không mang lại giá trị sâu sắc.
Zuckerberg có thể đang nhầm lẫn giữa sự tiện lợi của công nghệ và ý nghĩa của tình bạn. Như Aristotle từng nói: “Người bạn của tất cả không phải là bạn của ai”. Việc khuyến khích mọi người chọn chatbot thay vì nỗ lực xây dựng tình bạn thật sự là một hướng đi sai lầm. AI là công cụ hữu ích, nhưng nó không thể, và không nên, thay thế những kết nối con người đầy ý nghĩa.