Thị trường NFT (non-fungible token) ngày càng sôi động, mở ra cơ hội lớn cho cộng đồng sáng tạo và nhà đầu tư. Tuy nhiên, đây cũng là môi trường thuận lợi để các hoạt động phi pháp như wash trading và rửa tiền phát triển mạnh mẽ.
Wash trading là hoạt động tạo giao dịch giả nhằm tăng giá trị ảo của NFT. Người thực hiện dùng nhiều ví khác nhau nhưng đều thuộc quyền kiểm soát của mình để liên tục mua bán cùng một NFT. Việc này khiến giá NFT tăng cao một cách bất thường, thu hút người mua thiếu kinh nghiệm. Kết quả là, người mua cuối cùng phải trả một mức giá rất cao so với giá trị thực của NFT.
Ví dụ điển hình là vụ CryptoPunk 9998 hồi tháng 10 năm 2021, khi NFT này được giao dịch với giá lên tới 124.457 Ether, nhưng thực chất tiền chỉ luân chuyển giữa các ví của cùng một người, tạo ra mức giá giả tạo. Một nghiên cứu khác cũng cho thấy, tới 95% giao dịch trên sàn NFT LooksRare là wash trading, tương đương khoảng 18 tỷ USD.
Khác với wash trading, rửa tiền sử dụng NFT như công cụ hợp pháp hóa nguồn tiền bất chính. Tội phạm mua NFT bằng tiền từ các hoạt động phi pháp, sau đó bán lại NFT cho các bên liên quan với giá cao hơn, biến tiền “bẩn” thành tiền “sạch”. Giao dịch nhiều lần giữa các nền tảng và ví khác nhau giúp che giấu nguồn gốc thực sự của số tiền.
Trường hợp của Chatex, một sàn giao dịch crypto tại Nga, đã bị Bộ Tài chính Mỹ xử phạt năm 2021 vì sử dụng NFT để rửa tiền cho các giao dịch phi pháp, cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề.
Dù cả hai đều là hành vi phạm pháp, nhưng wash trading chủ yếu tác động lên giá cả thị trường, còn rửa tiền thông qua NFT gây ra những rủi ro pháp lý lớn hơn, ảnh hưởng trực tiếp tới uy tín và tính minh bạch của thị trường.
Hiện tại, luật pháp quản lý wash trading và rửa tiền trong lĩnh vực NFT vẫn đang trong giai đoạn xây dựng. Tại Mỹ, Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC) đã bắt đầu điều tra các giao dịch NFT có dấu hiệu thao túng thị trường. Các tổ chức quốc tế như Lực lượng đặc nhiệm tài chính (FATF) cũng khuyến nghị các sàn NFT áp dụng biện pháp KYC (xác minh khách hàng) để phòng ngừa tội phạm.
Để tránh rơi vào bẫy wash trading hay vô tình liên quan tới rửa tiền, người dùng cần chú ý một số điểm quan trọng. Luôn kiểm tra kỹ người tạo ra NFT, lịch sử giao dịch của sản phẩm, tránh các NFT tăng giá bất thường, sử dụng các sàn giao dịch uy tín như OpenSea, SuperRare hay Rarible, và thông báo ngay các giao dịch đáng ngờ tới cơ quan quản lý.
Thị trường NFT tuy đầy tiềm năng nhưng cũng đầy rủi ro. Game thủ và nhà đầu tư cần tỉnh táo, nâng cao hiểu biết để tự bảo vệ mình và duy trì một sân chơi minh bạch, an toàn.