PlayStation 1 từng là một “mảnh đất màu mỡ” cho thể loại JRPG, nơi khai sinh ra vô số tượng đài. Dù mang đậm dấu ấn cá nhân, bảng xếp hạng này sẽ cùng bạn đọc ôn lại những tựa game kinh điển đã làm say đắm bao thế hệ game thủ (lưu ý: mỗi dòng game chỉ chọn một đại diện).
Sau một trong những “cú đâm sau lưng” lớn nhất lịch sử ngành game, Sony không còn lựa chọn nào khác ngoài việc chấm dứt hợp đồng với Nintendo và tự mình ra mắt PlayStation 1. Vượt qua mọi dự đoán, hệ máy này đã đạt được thành công vang dội. Một kho game phong phú, sự hỗ trợ mạnh mẽ từ các hãng thứ ba, đồ họa 3D và công nghệ CD-ROM tân tiến đã cùng nhau tạo nên một cơn sốt, đưa PlayStation 1 (PS1) trở thành một trong những cột mốc quan trọng của thế giới game và khẳng định vị thế của Sony.
Đến từ Nhật Bản, không có gì ngạc nhiên khi PS1 sở hữu một thư viện game khổng lồ được phát triển bởi các studio xứ sở hoa anh đào. Trong số đó, có thể loại yêu thích của người viết: JRPG (game nhập vai phong cách Nhật Bản). Dù được giới thiệu với JRPG trên hệ máy SNES, nhưng chính PS1 mới là nơi tình yêu với thể loại này thực sự nảy nở.
Danh sách này nhằm tôn vinh những tựa JRPG hay nhất trên PS1, theo một bảng xếp hạng có thể hoàn toàn mang tính cá nhân, nhưng chứa đầy tình cảm và lý do tại sao chúng được coi là những viên ngọc sáng giá nhất trong di sản JRPG của hệ máy đầu tay nhà Sony.
10. Grandia (Phát hành: 1999)
Ngày nay, những ai chơi Grandia trên các nền tảng hiện đại có thể sẽ hơi bất ngờ vì game cần khá nhiều thời gian để thực sự bắt đầu vào trận chiến. Bạn sẽ dành một hoặc hai giờ đầu chỉ để trò chuyện và khám phá các khu vực đầy màu sắc cùng Justin và Sue trước khi thực sự làm quen với hệ thống gameplay.
Tuy nhiên, nếu bạn là kiểu người chơi mà gameplay là động lực chính để tìm đến JRPG, hãy kiên nhẫn. Bởi vì một khi bạn bước vào trận chiến đầu tiên của Grandia, bạn sẽ hiểu điều gì làm nên sự đặc biệt của dòng game này. Hệ thống chiến đấu theo lượt của game diễn ra thiên về thời gian thực hơn là kiểu cổ điển. Một thanh thời gian sẽ quyết định khi nào nhân vật hành động, và tùy thuộc vào hành động, chúng ta có thể ngăn chặn kẻ địch ra đòn. Kết hợp điều đó với hệ thống phép thuật “mix-and-match”, nơi bạn mở khóa các nguyên tố mới bằng cách kết hợp những phép cơ bản, bạn sẽ có một hệ thống chiến đấu siêu hấp dẫn và thú vị.
Grandia cũng có một tông màu tươi sáng hơn nhiều JRPG cùng thời. Justin chỉ muốn phiêu lưu, và sau vài biến cố định mệnh, cậu buộc phải làm điều đó để tìm kiếm một nền văn minh cổ đại trong khi chạy trốn khỏi đội quân Garlyle Forces độc ác.
9. Wild Arms (Phát hành: 1997)
Trong khi Alundra cố gắng mô phỏng các cuộc phiêu lưu của Link trên hệ máy của Sony, chính Wild Arms mới là tựa game nắm bắt được bản chất của các câu đố trong hầm ngục (dungeon) đồng thời mang đến lối chơi JRPG trọn vẹn. Tuyệt vời hơn nữa, Wild Arms làm tất cả những điều đó với chủ đề Viễn Tây hoang dã.
Chúng ta bắt đầu cuộc phiêu lưu bằng cách điều khiển riêng biệt Rudy, Jack và Cecilia, mỗi người có phong cách chơi riêng cả trong và ngoài trận chiến. Trong các hầm ngục và trên bản đồ thế giới, chúng ta sử dụng các cổ vật (artifact) để mở rộng khả năng khám phá, mang đậm không khí tiên phong trong một cuộc phiêu lưu theo chủ đề tìm kiếm. Cuối cùng, cả ba hợp lực và bắt đầu khám phá thế giới Filgaia trong khi bảo vệ nó khỏi một cuộc xâm lược của quỷ dữ. Vì là một JRPG, bạn có thể mong đợi những yếu tố quen thuộc như các triệu hồi thú (summons), hệ thống phát triển nhân vật dần trở nên “thần thánh”, và một câu chuyện tập trung vào quá khứ của các nhân vật chính.
Điểm nhấn của Wild Arms chắc chắn là các hầm ngục và việc sử dụng cơ chế Công Cụ (Tools). Ngoài ra, phần game đầu tiên này đã mang đến một trong những cú “plot twist” đầu tiên mà người viết từng trải nghiệm trong đời game thủ – một cú ngoặt vẫn còn ám ảnh cho đến ngày nay.
8. Valkyrie Profile (Phát hành: 2000)
Valkyrie Profile là một JRPG dựa trên thần thoại Bắc Âu nhưng với phong cách kể chuyện chủ yếu của phương Đông. Điều này có nghĩa là mặc dù cốt truyện có một xung đột trung tâm, điểm sáng thực sự lại thuộc về sự phát triển của vô số nhân vật phụ được giới thiệu xuyên suốt trò chơi.
Khi lần đầu chơi Valkyrie Profile, người viết không thực sự hiểu hết các sắc thái của việc chiêu mộ những nhân vật đã chết (Einherjar) vì nhiều cái chết đó xảy ra ngoài màn hình. May mắn thay, vì nhiều trong số đó rất tàn bạo và không phù hợp với một đứa trẻ mười tuổi.
Hồi đó, lý do chính để chơi là vì hệ thống chiến đấu hấp dẫn. Nó theo lượt, nhưng người chơi được điều khiển hành động của từng nhân vật. Bạn có thể tung ra một đòn tấn công đặc biệt tùy thuộc vào việc kết hợp combo tốt đến mức nào. Dù có nghe đi nghe lại câu thoại “Nibelung Valesti”, người viết chưa bao giờ cảm thấy nhàm chán.
Điều đáng tiếc nhất với Valkyrie Profile cho đến tận ngày nay là cách để đạt được kết thúc thật sự (true ending) quá mù mờ. Với vai trò là Valkyrie Lenneth, nhiệm vụ của bạn là chiêu mộ đồng minh để đối mặt với Ragnarok, ngày tận thế của thế giới Bắc Âu. Nhưng thứ tự và chuỗi sự kiện bạn cần kích hoạt để có được kết thúc tốt nhất gần như không thể tìm ra nếu không có hướng dẫn, điều này khiến người viết kết thúc với cái kết tệ nhất và nghĩ rằng mình chơi dở.
7. Star Ocean: The Second Story (Phát hành: 1999)
Bạn sẽ chọn bối cảnh khoa học viễn tưởng hay giả tưởng nếu được lựa chọn? Đó chính là yếu tố quyết định nhân vật chính của bạn trong Star Ocean: The Second Story: Claude từ thế giới khoa học, hay Rena từ thế giới trung cổ kém phát triển. Điều này không thực sự ảnh hưởng nhiều đến câu chuyện vì họ sớm hợp tác và chia sẻ cùng một mục tiêu.
Sự xung đột giữa khoa học viễn tưởng và giả tưởng là chủ đề cốt lõi của dòng game Star Ocean, và nó định hình cốt truyện, một số đoạn hội thoại và cách các nhân vật tương tác. Một đặc điểm nổi bật khác của dòng game này là hệ thống phát triển nhân vật, một trong những hệ thống thú vị và “bá đạo” nhất trong thể loại này. Tính năng Chế Tạo Vật Phẩm (Item Creation) trong Star Ocean có tính tùy biến cao và có thể “phá game” trong vài giờ đầu tiên – một giấc mơ đối với các speedrunner.
Bước nhảy vọt về sự tiến hóa và tham vọng từ Star Ocean đầu tiên sang phần thứ hai rất dễ cảm nhận. Giờ đây, mỗi nhân vật chính đều có “hương vị” riêng, với vũ khí, kỹ năng và tính cách độc đáo. Trò chơi, kéo dài hai đĩa CD trên PS1, đặc biệt dài và kể một câu chuyện trải dài trên hai hành tinh, chưa kể vô số sự kiện phụ liên quan đến Hành Động Cá Nhân (Private Actions), định hình mối quan hệ giữa nhân vật chính và các thành viên trong nhóm.
Chiến đấu dựa trên hành động, và mặc dù có thể trở nên phức tạp về sau, nó là một luồng gió mới giữa vô số game theo lượt vào thời điểm đó. Star Ocean luôn là một trong những dòng game yêu thích của người viết, nhưng có lẽ nó chưa bao giờ có cơ hội “tung cánh bay cao” hết mức có thể với một sự đầu tư mạnh mẽ.
6. The Legend of Dragoon (Phát hành: 2000)
Người bạn thân Shuhei Yoshida của tác giả bài gốc từng nói rằng việc làm lại The Legend of Dragoon sẽ là một nỗ lực lớn ngang tầm Final Fantasy VII. Thật đáng tiếc, nhưng cũng dễ hiểu. JRPG này không may ra mắt vào cuối vòng đời của PS1, điều này cho phép nó thể hiện sức mạnh kỹ thuật tốt hơn, nhưng lại cướp đi thời điểm phát hành tốt hơn.
Do việc phát hành game ở một số khu vực luôn chậm hơn phần còn lại của thế giới, người viết đã chơi The Legend of Dragoon như thể đó là một tựa game ra mắt ngày đầu. Họ đã bị choáng ngợp bởi đồ họa, hiệu ứng chiến đấu, quy mô hoành tráng của câu chuyện, và tất nhiên, hệ thống nhập lệnh theo nhịp điệu trong các trận chiến.
JRPG này tạo cảm giác cực kỳ tham vọng và là một trong những tựa game hoành tráng nhất mà người viết từng chơi. Họ đã nghĩ rằng nó sẽ được ca ngợi trong nhiều năm tới, nhưng không ngờ rằng hầu hết mọi người lúc đó đã hướng mắt đến hệ máy tiếp theo của Sony và theo đuổi các trò chơi thời gian thực hơn. Hy vọng một ngày nào đó The Legend of Dragoon sẽ nhận được sự công nhận mà nó xứng đáng.
5. Suikoden II (Phát hành: 1999)
Vào thời điểm nhiều JRPG nghiêng hẳn về giả tưởng toàn diện hoặc đi chệch hướng với khoa học viễn tưởng, chúng ta có Suikoden. Vẫn có rất nhiều yếu tố giả tưởng ở đây, như phép thuật và griffins, nhưng nhìn chung, cốt truyện thực tế hơn và tập trung vào một cuộc xung đột chính trị mà bạn không thường thấy trong thể loại này.
Người hâm mộ thường xem Suikoden II là một trong những JRPG hay nhất mọi thời đại. Người viết không nghĩ nó xuất sắc đến mức đó, nhưng họ nhìn thấy tác động và dấu ấn của nó trong ngành công nghiệp game. Ý là, có bao nhiêu trò chơi thời đó cho phép bạn chiêu mộ 108 nhân vật trong khi nâng cấp căn cứ và mở khóa các tính năng mới? Chà, ngoài Suikoden phần đầu tiên.
Trong hệ thống chiến đấu theo lượt của trò chơi, nhiều nhân vật trong số này chiến đấu tương tự nhau, mặc dù bạn có thể kết hợp một số nhân vật có mối quan hệ sẵn có để tung ra các combo mới. Trang bị rune cũng mở ra các phép thuật và khả năng mới, cho bạn nhiều lựa chọn hơn để thử nghiệm. Nhưng điểm nhấn của trò chơi chắc chắn là nhân vật phản diện Luca. Một nhân vật phản diện thực sự, không chỉ là một đối thủ. Hắn không có đạo đức xám hay quá khứ bi thảm nào thúc đẩy hắn thực hiện những hành động tàn bạo. Hắn giết người vì hắn muốn. Đôi khi, đó là tất cả lý do bạn cần để đánh bại một kẻ khó ưa.
4. Breath of Fire III (Phát hành: 1998)
Nếu bạn sinh vào những năm 90 hoặc sớm hơn, rất có thể bạn có hai tựa game yêu thích: một là tựa game hiện tại và một là lựa chọn hoài niệm. Trong trường hợp của người viết, Breath of Fire III là lựa chọn hoài niệm yêu thích của họ. Đã khá lâu kể từ lần cuối họ chơi nó, nhưng đó là JRPG đầu tiên gây được tiếng vang và khiến họ bắt đầu sử dụng “Ryu” làm biệt danh game thủ ở khắp mọi nơi.
Không có lý do đặc biệt nào ngoài việc nhân vật chính biến thành rồng, và người viết yêu rồng. Mặc dù vậy, Breath of Fire III đã mở rộng đáng kể những gì hai phần đầu của dòng game đã xây dựng. Chủ đề rồng vẫn còn đó, nhưng giờ đây nó更là bối cảnh cho một câu chuyện trưởng thành đầy khám phá bản thân và những hiểu biết sâu sắc.
Các trận chiến theo lượt là ngẫu nhiên, nhưng chúng diễn ra trong cùng một môi trường, điều này tạo nên một nét quyến rũ độc đáo vào thời điểm đó. Mỗi thành viên trong nhóm đều có điểm mạnh và điểm yếu riêng có thể được khắc phục hoặc cải thiện thông qua hệ thống sư phụ (master system) có thể tùy chỉnh. Breath of Fire III là một trong số ít JRPG có bước nhảy thời gian (time skip) được đưa vào câu chuyện. Việc chứng kiến Ryu lớn lên từ một đứa trẻ thành một người trưởng thành trong khi thế giới xung quanh thay đổi thật sự éo le và hoàn toàn hợp lý với thông điệp của trò chơi. Một số người nói Breath of Fire IV là phần hay nhất từ thời PS1, nhưng phần thứ ba mới là phần chiếm trọn trái tim người viết.
3. Chrono Cross (Phát hành: 2000)
Người viết là một trong những người “kỳ quặc” thích Chrono Cross hơn Chrono Trigger, và họ không ngại nói điều đó… chỉ vì bạn không biết họ sống ở đâu. Họ biết mối liên hệ giữa hai tựa game là mong manh, nhưng có lẽ đó là lý do tại sao Chrono Cross có cơ hội tỏa sáng với thần thoại của riêng mình.
Chrono Cross diễn ra trên hai thực tại song song. Ở một thực tại, nhân vật chính Serge đang sống cuộc sống đời thường. Ở thực tại kia, Serge đã chết, và khi cậu rời quê nhà đến thế giới song song, kẻ chịu trách nhiệm cho cái chết của cậu muốn đảm bảo rằng cậu sẽ chết ở tất cả các thực tại. Điều đó khởi đầu cho một trong những câu chuyện “hack não” nhất mà người viết từng thấy trong một JRPG trên PS1. Phần kỳ lạ nhất là nó thực sự có ý nghĩa, ít nhất là trong khuôn khổ của trò chơi. Nó kỳ lạ, độc đáo và phức tạp, nhưng nó hoạt động.
Câu chuyện được xây dựng xung quanh một hệ thống gameplay với hơn 40 nhân vật có thể chơi được, mỗi người có động lực riêng – một số khá hời hợt, chắc chắn rồi – nhưng tất cả đều có kỹ năng và vũ khí riêng. Đối với người viết, phần hay nhất của trò chơi là xem hiệu ứng cánh bướm từ sự tồn tại (hoặc không tồn tại) của Serge và cách các thế giới khác nhau. Nếu bạn luôn né tránh hoặc không thích Chrono Cross vì nó quá khác biệt so với Trigger, hãy cho nó một cơ hội nữa. Nhưng lần này, hãy bỏ lại tất cả những định kiến của bạn và tận hưởng JRPG này vì chính nó, chứ không phải vì những gì bạn mong muốn nó trở thành.
2. Xenogears (Phát hành: 1998)
Người viết vừa nói cốt truyện của Chrono Cross kỳ lạ, độc đáo và phức tạp. Bây giờ hãy lấy những tính từ đó, nhân chúng lên gấp mười một lần, và đó là định nghĩa của bạn về Xenogears. Triết học, tôn giáo, tâm lý học, có lẽ cả chủ nghĩa hư vô, mọi chủ đề nặng nề đã hợp lực để tạo thành một “Megazord” kể chuyện dày đặc trong JRPG này.
Nhân vật chính của chúng ta, Fei Fong Wong, sống trong một ngôi làng yên bình cho đến khi nó đột nhiên bị tấn công bởi các Gear (cỗ máy chiến đấu). Cậu lái một trong số chúng, gây ra một vụ nổ lớn, giết chết tất cả những người cậu biết, và bắt đầu một cuộc hành trình trước khi rơi vào hố sâu tuyệt vọng. Đó mới chỉ là những giờ mở đầu.
Xenogears ban đầu được lên kế hoạch là phần thứ năm trong sáu phần của câu chuyện sử thi của Takahashi. Mặc dù có lẽ ông sẽ không bao giờ hiện thực hóa hoàn toàn tầm nhìn đó, ông đã thử sức với Xenosaga và Xenoblade, luôn rắc những chi tiết tham khảo từ các tác phẩm trước của mình vào những tác phẩm mới hơn.
À vâng, còn có cả gameplay nữa. Hệ thống chiến đấu theo lượt sử dụng một hệ thống combo, nơi việc kết hợp các nút bấm sẽ mở khóa các chiêu Deathblow. Bạn cũng chiến đấu bằng Gear, điều luôn là điểm nhấn của bất kỳ cuộc phiêu lưu khoa học viễn tưởng nào. Thật đáng tiếc là đĩa CD thứ hai của Xenogears đã “tàn sát” cốt truyện, nhưng ít nhất trò chơi vẫn cố gắng kể một câu chuyện trọn vẹn.
1. Final Fantasy VII (Phát hành: 1997)
Thành thật mà nói, Final Fantasy yêu thích của người viết từ thời PS1 là Final Fantasy IX. Nhưng họ hiểu rằng chúng ta chỉ có được tựa game của Zidane – và có lẽ cả của Squall nữa – bởi vì Final Fantasy VII là một cú hit toàn cầu về mặt phê bình, thương mại và văn hóa. Nó vẫn là phần mang tính biểu tượng nhất trong toàn bộ dòng game, và không có gì có thể lấy đi điều đó.
Final Fantasy VII có tất cả mọi thứ và hơn thế nữa. Hệ thống ATB (Active Time Battle) quay trở lại, và mặc dù người viết không thực sự thích cách hầu hết các nhân vật tương đối đồng nhất ngoài các chiêu Limit Break của họ, hệ thống Materia lại hoạt động một cách dễ dàng, hiệu quả và thú vị. Nhưng chính nhân vật và câu chuyện của nó đã tạo nên làn sóng cho cả một thế hệ người chơi. Ngay cả bây giờ, chàng trai “edgy” Cloud Strife vẫn được công nhận là một trong những nhân vật JRPG hay nhất mọi thời đại, trong khi người mẫu dầu gội Sephiroth là một trong những nhân vật phản diện quyến rũ nhất. Ý là, một trong những nhân vật phản diện “ngầu” nhất.
Điều kỳ lạ là, người viết cá rằng rất nhiều người chơi trẻ tuổi tiếp xúc với FFVII thời đó không hề biết chuyện gì đang xảy ra. Họ không hiểu toàn bộ tình tiết phụ về Zack và Cloud, và họ không biết Jenova đang giật dây từ trong bóng tối trong khi một Sephiroth nửa sống nửa chết đang nằm “chill” ở Miệng Núi Lửa Phương Bắc. Nhưng tất cả những điều đó không quan trọng. Chúng ta muốn những vụ nổ, chủ nghĩa khủng bố sinh thái, đồ họa CGI độ nét cao, sự hoành tráng, và mọi thứ mà Michael Bay theo đuổi. Và nó đã thành công. May mắn cho Squaresoft và những người hâm mộ JRPG chúng ta, FFVII đã hoạt động tốt. Người viết rất vui vì điều đó, bởi vì điều họ không ngờ tới là nhiều năm sau, Final Fantasy VII Rebirth sẽ trở thành một trong những trò chơi hay nhất cuộc đời họ. Ngay cả khi họ vẫn nghĩ Cloud là một kẻ khó ưa.
Di sản JRPG trên hệ máy PlayStation 1 (PS1) là vô cùng to lớn và đáng trân trọng. Danh sách này, dù mang đậm dấu ấn cá nhân, hy vọng sẽ gợi lại những ký niệm đẹp hoặc khuyến khích bạn đọc khám phá lại những viên ngọc quý của một thời kỳ vàng son.