Sự tranh cãi gay gắt giữa các bên liên quan đã đẩy vấn đề quản lý AI lên đỉnh điểm, khi một lệnh cấm kéo dài 10 năm đang được cân nhắc thông qua.

Ngày 11/6/2025, dư luận Mỹ tiếp tục dậy sóng trước đề xuất cấm luật AI cấp bang được lồng ghép trong một dự luật tài trợ lớn của Tổng thống Donald Trump. Theo nội dung của dự luật này, tất cả các tiểu bang sẽ bị cấm ban hành hoặc thực thi bất kỳ quy định nào liên quan đến mô hình AI, hệ thống AI, hay các hệ thống ra quyết định tự động trong vòng 10 năm kể từ ngày đạo luật được thông qua.

Amba Kak, đồng giám đốc điều hành Viện AI Now, chia sẻ rằng bà cảm thấy “hoàn toàn vô lý” khi lần đầu tiên nghe về đề xuất này. Bà cho rằng việc áp đặt lệnh cấm không chỉ ngăn chặn các quy định trong tương lai mà còn “xóa bỏ những bảo vệ ít ỏi mà chúng ta hiện có.” Điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến các dự luật về quyền riêng tư dữ liệu và công nghệ nhận diện khuôn mặt tại các bang như Washington và Colorado.

“Đây là việc đưa đồng hồ quay ngược lại, và đóng băng nó ở đó,” Kak nói trong phiên điều trần tại Ủy ban Năng lượng và Thương mại Hạ viện sau khi biết về lệnh cấm.

Sự chia rẽ sâu sắc trong dư luận

Tranh cãi xoay quanh lệnh cấm này đã tạo nên sự chia rẽ sâu sắc giữa các nhóm chính trị và ngành công nghiệp công nghệ. Nhiều đảng viên Cộng hòa và lãnh đạo công nghệ, bao gồm CEO OpenAI Sam Altman, ủng hộ lệnh cấm vì cho rằng các quy định rời rạc của từng bang sẽ gây khó khăn cho doanh nghiệp Mỹ trong cuộc cạnh tranh với đối thủ quốc tế như DeepSeek của Trung Quốc. Ngược lại, phe Dân chủ và các nhà nghiên cứu AI lo ngại rằng lệnh cấm sẽ làm tê liệt mọi nỗ lực điều chỉnh công nghệ, đồng thời mở đường cho sự phát triển của các hệ thống AI ngày càng mất kiểm soát.

Jutta Williams, người từng làm việc trong lĩnh vực tuân thủ quy định và AI có trách nhiệm tại các công ty lớn như Google, Reddit, X, và Meta, cho rằng các quy định “ráp nối” sẽ gây nhầm lẫn và cản trở tiến trình phát triển. Bà nhấn mạnh: “Khi quy định được thực hiện một cách phân mảnh, kết quả cuối cùng chỉ là chi phí cao, xung đột nội bộ nhiều, và chẳng có tiến triển gì.”

OpenAI cũng đã công khai vận động hành lang để ủng hộ lệnh cấm, viện dẫn dự luật an toàn AI SB 1047 của California từng bị Thống đốc Gavin Newsom phủ quyết vào năm ngoái. Trong khi đó, các đại gia công nghệ khác như Google, Microsoft, Meta và Apple vẫn giữ im lặng trước yêu cầu bình luận. Jesse Dwyer, người phát ngôn của Perplexity AI, đưa ra nhận xét trung lập nhưng có phần châm biếm OpenAI: “Một số nhà phát triển mô hình đã cho thấy họ sẽ làm bất cứ điều gì họ muốn, bất chấp quy định – chẳng hạn như các chính sách dành cho tổ chức phi lợi nhuận – trong khi chúng tôi tự tin cam kết xây dựng AI chính xác và đáng tin cậy.”

Làn sóng phản đối từ các bên liên quan

Không phải ai cũng đứng về phía lệnh cấm. Vào ngày 5/6, CEO Anthropic Dario Amodei đã đăng một bài xã luận trên The New York Times, trong đó ông gọi lệnh cấm là một “công cụ quá thô sơ.” Ông kêu gọi thay thế bằng một tiêu chuẩn minh bạch liên bang, yêu cầu các công ty AI hàng đầu công khai kế hoạch kiểm tra và giảm thiểu rủi ro an ninh quốc gia trước khi phát hành mô hình ra công chúng.

“Tôi tin rằng những hệ thống này có thể thay đổi thế giới một cách cơ bản trong vòng hai năm; trong 10 năm nữa, mọi thứ đều có thể xảy ra,” Amodei viết. “Không có kế hoạch rõ ràng từ cấp liên bang, lệnh cấm sẽ khiến chúng ta rơi vào tình huống tồi tệ nhất – các bang không thể hành động, và cũng không có chính sách quốc gia làm nền tảng.”

Amba Kak đánh giá cao bài viết của Amodei, coi đây là một bước tiến khi một nhân vật trong ngành dám thừa nhận nhu cầu cần có quy định. Tuy nhiên, bà cũng cảnh báo rằng trong 10 năm qua, chưa có dấu hiệu nào cho thấy các tiêu chuẩn liên bang sẽ được thiết lập.

Lo ngại về tác động của lệnh cấm

Kyle Morse, phó giám đốc điều hành Dự án Giám sát Công nghệ, bày tỏ mối quan ngại rằng lệnh cấm không chỉ áp dụng cho các luật liên quan đến AI mà còn có thể ảnh hưởng đến các luật bảo vệ người tiêu dùng và quyền dân sự cấp bang. Ông cảnh báo rằng nhiều doanh nghiệp trong các lĩnh vực như y tế hoặc nhà ở có thể lợi dụng lệnh cấm để tự nhận mình là “công ty AI” nhằm thoát khỏi sự quản lý.

Về phía chính trị, Thượng nghị sĩ Edward J. Markey (D-MA) đã công bố kế hoạch đệ trình sửa đổi để chặn lệnh cấm. Ông chỉ trích gay gắt: “Họ đang chọn Big Tech thay vì trẻ em, gia đình, người cao tuổi và các cộng đồng yếu thế trên khắp đất nước này. Chúng ta không thể để điều đó xảy ra.”

Ngoài ra, một nhóm lưỡng đảng gồm 260 nhà lập pháp cấp bang đã gửi thư phản đối lệnh cấm, trong khi các tổ chức phi lợi nhuận khởi xướng chiến dịch huy động cử tri, thu thập được 25.000 đơn kiến nghị chỉ trong hai tuần.

Tương lai của lệnh cấm vẫn mờ mịt

Hiện tại, số phận của lệnh cấm trong Thượng viện vẫn chưa chắc chắn. Một số thượng nghị sĩ Đảng Cộng hòa đã tuyên bố sẽ bỏ phiếu chống lại văn bản hiện tại. Ủy ban Thương mại, Khoa học và Giao thông Vận tải Thượng viện cũng đã đề xuất ngôn ngữ thay thế, chuyển từ lệnh cấm toàn diện sang cảnh báo các bang không được quản lý AI nếu muốn nhận tài trợ liên bang cho mạng băng thông rộng.

Nếu Thượng viện sửa đổi văn bản, Hạ viện sẽ phải bỏ phiếu lại. Hơn nữa, những người ủng hộ lệnh cấm cũng cần vượt qua Quy tắc Byrd, vốn cấm các điều khoản không liên quan ngân sách được đưa vào các dự luật tài chính.

Nếu được thông qua, lệnh cấm sẽ đặt toàn bộ trách nhiệm quản lý ngành AI, dự kiến đạt doanh thu hơn 1.000 tỷ USD trong vòng bảy năm tới, vào tay Quốc hội Mỹ – một cơ quan vốn nổi tiếng với việc chỉ trích Big Tech nhưng lại thất bại trong việc thông qua các khung pháp lý về quyền riêng tư kỹ thuật số hay cải cách chống độc quyền.(“Nếu quá khứ là lời tiên đoán,” Morse nói, “Quốc hội luôn gặp khó khăn trong việc đưa ra các biện pháp bảo vệ và bảo đảm ý nghĩa. Và lệnh cấm không phải là cách để làm điều đó.”