Giữa hàng loạt hình ảnh thô được gửi về từ tàu thám hiểm Perseverance của NASA, không ít người đã phát hiện một chi tiết kỳ lạ: một tấm kim loại nhỏ với hình mê cung tròn tinh xảo, được chụp đi chụp lại nhiều lần. Không phải là cảnh quan sao Hỏa hay một tảng đá đặc biệt nào, mà chính là một tấm “mục tiêu hiệu chuẩn”, nằm trong sứ mệnh nghiên cứu của một thiết bị mang cái tên gợi nhớ đến thám tử Sherlock Holmes – SHERLOC.
SHERLOC, viết tắt của “Scanning Habitable Environments with Raman & Luminescence for Organics and Chemicals”, là một công cụ khoa học được thiết kế để dò tìm các hợp chất hữu cơ và khoáng chất có thể là dấu tích của sự sống cổ xưa. Để thực hiện được nhiệm vụ cao cả này một cách chính xác, SHERLOC phải được hiệu chuẩn liên tục bằng một loạt mục tiêu đặc biệt, và chiếc mê cung kia chính là một trong số đó.
“SHERLOC được tạo ra để giải đố, và chẳng có câu đố nào thú vị hơn một chiếc mê cung!” – nhà nghiên cứu Kyle Uckert, phó chủ nhiệm dự án SHERLOC tại Phòng thí nghiệm Động cơ phản lực (JPL) của NASA cho biết.
Mê cung này được khắc bằng các đường kẽ mạ crôm chỉ dày khoảng 200 micron (tương đương gấp đôi sợi tóc người) trên kính silica, cho phép thiết bị đo được độ chính xác của chùm laser cũng như khả năng lấy nét của hệ thống quét. Đặc biệt, ngay trung tâm mê cung là hình bóng nhỏ xíu của thám tử Sherlock Holmes đang cầm kính lúp – một chi tiết vừa vui nhộn vừa có giá trị kỹ thuật, giúp SHERLOC xác định mức phân giải của bản đồ quang phổ.
Tấm mục tiêu hiệu chuẩn SHERLOC được gắn trên cánh tay robot dài 2,1 mét của tàu Perseverance. Trên đó là hai hàng mẫu vật. Hàng trên gồm ba vật liệu: hợp chất nitride nhôm-gali đặt trên đĩa sapphire, vật liệu khuếch tán tia cực tím có tên Diffusil, và một mảnh thiên thạch sao Hỏa SaU008 – loại đá có thành phần khoáng học đã được xác định rõ, giúp đối chiếu với các mẫu trên thực địa.
Hàng dưới của tấm mục tiêu còn thú vị hơn: đây là nơi NASA thử nghiệm năm mẫu vật liệu được dùng để chế tạo bộ đồ phi hành gia, trong đó có những cái tên quen thuộc như Kevlar, Teflon và Gore-Tex. Những mẫu này được đặt trong môi trường sao Hỏa để theo dõi độ bền theo thời gian, nhằm chuẩn bị cho các sứ mệnh có người lái trong tương lai. Đồng thời, các vật liệu này cũng giúp hiệu chuẩn SHERLOC trong những điều kiện thực tế ngoài không gian.
Không chỉ vậy, phía dưới mê cung còn có một “trò vui” khác – một tấm polycarbonate có chứa điểm đánh dấu geocache, mang theo chủ đề Sherlock Holmes, như một lời nhắc nhở hài hước về nguồn cảm hứng của toàn bộ thiết bị.
Đồng hành với SHERLOC còn có một chiếc camera màu, chuyên chụp ảnh mục tiêu hiệu chuẩn – có tên là WATSON (Wide Angle Topographic Sensor for Operations and eNgineering). Nếu cái tên khiến bạn bật cười thì cũng dễ hiểu, bởi trong truyện trinh thám, Watson luôn là người bạn đồng hành trung thành của thám tử Holmes.
Việc NASA kiên trì kiểm tra chiếc mê cung này không chỉ là công việc kỹ thuật lặp đi lặp lại, mà là một phần thiết yếu trong hành trình dài tìm kiếm sự sống. Với sự tỉ mỉ trong từng chi tiết, từ vật liệu bộ đồ phi hành gia cho đến những đường khắc mạ crôm tí hon, tàu thám hiểm Perseverance không chỉ là công cụ khảo sát sao Hỏa – nó còn là hiện thân của tinh thần chinh phục tri thức bằng khoa học chính xác, sự sáng tạo và đôi khi, cả một chút dí dỏm mang phong cách Holmes.
Chính chiếc SHERLOC với mê cung đặc biệt của nó đang từng bước giúp con người giải mã bí ẩn vũ trụ, hướng tới ngày mà chúng ta có thể đặt chân lên hành tinh đỏ một cách an toàn và hiểu rõ hơn về nguồn gốc của sự sống.